Moedig verzet 1940-1945

Overal in Nederland zijn verhalen opgeschreven over de oorlog. Verhalen die aan de vele getallen van ver­lies ineens een menselijk gezicht geven. Verhalen die ons ineens duidelijk maken dat zo dicht om ons heen, op plaatsen waar we dagelijks langs rijden, vijftig jaar geleden zich drama’s hebben afgespeeld. Verhalen over moed en durf om tegen de Duitse be­zetter op te staan, op plaatsen die ons nu zo gemoede­lijk voorkomen.

Het heeft heel lang ge­duurd voordat er een mo­nument werd opgericht voor de oorlogsslachtof­fers die aan de Kamper­zeedijk zijn gevallen. Daarbij speelden meerdere problemen een rol, waarbij de plaats waar dit monu­ment moest komen, lange tijd een obstakel is ge­weest. Nu na vijftig jaar wordt op 3 mei 1995 ein­delijk dit monument, waar heel veel Kamperzeedij­kers emotioneel bij be­trokken zijn, onthuld. Een gedenkteken voor hen die vielen. Dit verhaal over de Kamperzeedijk moet doorverteld worden aan nieuwe generaties. Het kan mensen van nu de persoonlijke moed geven om er voor in te staan dat deze ingrijpende gebeurte­nissen zich niet herhalen. Een verhaal dat wij niet mogen vergeten.

Duur betaalde melk

In 1943 tegen het einde van april hadden de Duitse bezetters een nieuw plan ontwikkeld om hun onder­drukking nog zichtbaarder te maken. Alle vrijgelaten Nederlandse krijgsgevan­genen moesten zich op­nieuw melden. Dat zette overal in het land kwaad bloed en de stakingen be­gonnen, die later bekend werden als ‘de mei-stakin­gen ‘. Op het platteland was de meest voorkomen­de vorm van protest het niet aanleveren van melk aan de melkfabrieken, waardoor de ‘export’ naar Duitsland ernstig bemoei­lijkt werd. Die melk werd op de Kamperzeedijk wel heel duur betaald. Het ver­lies van vier jonge mannen staat nog steeds diep in het geheugen gegrift van de Kamperzeedijkers.

Schril afstekend zonlicht

Op die bewuste zaterdag 1 mei 1943 is het stralend weer. De anders zo vredig levende Kamperzeedijk, staat strak gespannen. De vrolijke zonneschijn maakt een schril contrast met bange gespannen ge­zichten, waar koud zweet maar ook moed zich afte­kent. De melkrijder die ‘s morgens de volle melk­bussen op moet halen is zonder ook maar één liter teruggekeerd naar de fa­briek. De Duitsers waren woedend en zouden wel even laten zien dat het hun ernst was.

Uniform

De Duitsers dachten dat het zou helpen als ze een NSB-er in WA. uniform gekleed, mee zouden stu­ren. Maar dat riep nog meer grommende woede op. Elke keer als de melk­rijder de bussen op de kar had gezet, haalde een groepje jonge mannen ze weer van de kar af. De meerijdende NSB-er raak­te wel geïrriteerd, maar de zaak escaleerde niet. De lucht boven de Kam­perzeedijk zinderde.

Een voor de documentaire nagespeelde scène van de staking op de Kamperzeedijk

Sidderende woede

Aangekomen bij de fami­lie van Oene, Kamperzeedijk 27, tegen­ over de Mandjeswaard­brug sloeg de vlam in de pan. Een jonge boer kan de broeiende on-vrede niet langer verdragen en grijpt de NSB-er bij de jas. In dit met sidderende woede gevulde mo-ment valt ook de zwarte pet van de NSB­er op de grond. Voordat boer Oene verder kan gaan, houdt zijn zwager hem met sterke armen tegen.

Ernst

Direct na deze gespannen ontmoeting wordt de ernst van het voorval duidelijk. Van Dene duikt razendsnel onder bij zijn zuster, maar het mocht niet baten. De woedende Duitsers komen na een uur al terug en ar­resteren hem. Tegelijk met van Oene worden nog ze­ven andere jonge mannen opgepakt, die min of meer bij de aktie betrokken wa­ren. Slechts vier van hen keerden terug naar hun fa­milie. Hannes van Oene werd op maandag 3 mei in de bossen bij Almelo door een Duits vuurpeloton ge­fusilleerd. Hendrik Hert­zenberg en Gerrit Heerde kwamen tijdens de oorlog om in Duitse concentratie­kampen en Willem Beld­man overleed in Zweden vlak na zijn bevrijding uit het concentratiekamp Neuengamme.

Vier jonge boeren die met hun krachtige houding het verzet aan de Kamperzee­dijk gestalte gaven, moes­ten hun melkstaking in het voorjaar van 1943 met hun leven betalen.

Water

Na Dolle Dinsdag op 5 september 1944 werd het offensief van de geallieer­den ingezet. Op zondag 17 september vonden er mas­sale luchtlandingen plaats bij Arnhem en Nijmegen. Iedereen kent de tragiek rond het verlies van Arn­hem. Een grote tegenslag voorde geallieerden en voor zoveel duizenden landgenoten, voor wie de hulp hierdoor te laat kwam.De Duitsers, die de slag weliswaar hadden ge­wonnen, hadden zware verliezen geleden en wa­ren bang voor nog meer luchtlandingen. Daarom hebben ze toen grote ge­bieden, die qua strategi­sche ligging in aanmer­king kwamen, onder water laten lopen. Het gebied rond de Kamperzeedijk kwam daarvoor ook in aanmerking.

Olde mesiene

Vrijdag 22 september kreeg de machinist van de waterkering de ‘Olde me­siene’ Klaas Huisman be­richt van de Duitsers. Ze droegen hem op om touwen en takels neer te leggen zodat zij de vol­gende morgen de sluisdeu­ren open konden trekken. Hierdoor zou in korte tijd de hele Mastenbroeker polder onder water komen te staan.

Persoonlijk verzet

Klaas Huisman wilde on­der geen beding dat ‘zijn’ polder, die hij altijd zo nauwlettend beschermde tegen het opkomende wa­ter. door deze laffe daad onder zou stromen. Hij toonde zijn persoonlij­ke moed, die nodig is om in tijd van bezetting orders te saboteren. Een daad die diep respect afdwingt. Direct nadat Klaas Huis­man op de hoogte was van de plannen van de Duit­sers, bracht hij nog die­zelfde nacht zijn huisraad over naar de familie Brommer. Zijn gezin dook onder bij zijn dochter in Genemuiden en hijzelf verschuilde zich bij de familie Knol in het buurt­schap Streukel bij Hasselt.

Puin

Diezelfde nacht hebben le­den van het verzet de sluis volledig geblokkeerd met schotten, wagens en puin. Daarna zocht de familie Kloosterman, die vlak in de buurt woonde, op ver­schillende plaatsen een veilig onderduikadres. Ze waren bang voor represail­les. En dat bleek heel te­recht.

Brand

Toen de Duitsers de vol­gende morgen kwamen om de polder onder te la­ten lopen waren ze woe­dend. Uit pure onzinnige wraak staken zij de wo­ning van de familie Kloos­terman in brand met hooi en gooiden bij de familie Huisman drie granaten naar binnen.

Gedwongen meewerken

Daarna werden ongeveer honderd Genemuider mannen gedwongen de blokkade op te ruimen, waarn_ de Duitsers waar­schijnlijk zelf de sluizen hebben opengetrokken. De mannelijke Kamperzee­dijkers werden gedwongen beurtelings wacht te lopen om nieuwe acties van de ondergrondse te voorko­men.

Wassende water

In de Mastenbroeker pol­der, nam het wassende wa­ter bezit van vruchtbaar land en boerderijen. Op 13 november bracht Klaas Huisman op de fiets nog een bezoek aan zijn vrouw in Genemuiden. Het zou de laatste keer zijn dat ze elkaar gezien hebben. Op de terugweg fietste Huisman weer de polder in, waarschijnlijk om een bezoek te brengen aan de dijkgraaf van ‘s­ Heerenbroek. Die middag verdronk hij in het water van Mastenbroek ter hoogte van de boerderij van de familie Wup aan de Oude Wetering.

Met veel vragen bleven de nabestaanden achter. Kreeg hij hartproblemen of raakte hij bewusteloos door een val? Niemand zal daarop ooit het antwoord weten. De bevrijding, waar Klaas Huisman zo naar uitgekeken heeft, heeft hij niet mee mogen maken.

Lees meer >

Bron: Oorlogsdocument Kam­perzeedijk 3 mei 1995.
Meer informatie: Dorpsraad en Oranjever­eniging Kamperzeedijk.